Trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, đặc biệt là vận chuyển đường biển, các chứng từ vận đơn như HBL (House Bill of Lading) và MBL (Master Bill of Lading) đóng vai trò vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, không ít người vẫn nhầm lẫn giữa hai loại vận đơn này. Vậy HBL là gì trong xuất nhập khẩu, sự khác biệt giữa HBL và MBL ra sao và cần lưu ý gì khi sử dụng? Cùng Eimskip Việt Nam tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
1. HBL là gì? House Bill of Lading là gì trong xuất nhập khẩu?
HBL (House Bill of Lading), hay còn gọi là vận đơn thứ cấp, là chứng từ vận chuyển do công ty giao nhận (Forwarder) phát hành, không phải do hãng tàu trực tiếp cấp. Đây là vận đơn xác nhận việc Forwarder đã tiếp nhận lô hàng từ người gửi để vận chuyển đến người nhận.
Thông thường, HBL được phát hành sau khi các công đoạn như đóng hàng, giao hàng cho Forwarder, khai báo hải quan xuất khẩu và thanh toán chi phí dịch vụ hoàn tất. Trên HBL, người gửi hàng thường là nhà xuất khẩu và người nhận hàng là nhà nhập khẩu.
Tại Việt Nam, các công ty giao nhận như Eimskip Việt Nam sẽ phát hành HBL khi thực hiện vai trò là trung gian gom hàng hoặc tổ chức vận chuyển quốc tế cho khách hàng.
2. MBL là gì? Master Bill of Lading là gì?
MBL (Master Bill of Lading), hay còn gọi là vận đơn chủ, là chứng từ do hãng tàu (Carrier) phát hành khi tiếp nhận lô hàng để vận chuyển. Đây là loại vận đơn chính thức được công nhận trong hệ thống vận tải biển quốc tế.
Trên MBL, người gửi hàng thường là công ty giao nhận tại nước xuất khẩu (Forwarder), còn người nhận là công ty giao nhận tại nước nhập khẩu. Như vậy, MBL phản ánh mối quan hệ giữa Forwarder – Hãng tàu – Forwarder, chứ không thể hiện trực tiếp nhà xuất khẩu hay nhập khẩu.
3. Phân biệt và lưu ý khi sử dụng House Bill và Master Bill
Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giúp bạn phân biệt rõ hơn giữa HBL và MBL cũng như những điểm cần lưu ý khi sử dụng:
| Tiêu chí | HBL (House Bill) | MBL (Master Bill) |
|---|---|---|
| Cơ quan phát hành | Công ty giao nhận (Forwarder) | Hãng tàu (Carrier) |
| Logo | In logo công ty Forwarder | In logo hãng tàu |
| Đối tượng thể hiện trên vận đơn | Người gửi: Chủ hàng / Người nhận: Người mua | Người gửi: Forwarder xuất khẩu / Người nhận: Forwarder nhập khẩu |
| Vai trò | Xác nhận quan hệ giữa chủ hàng và Forwarder | Xác nhận quan hệ giữa hãng tàu và Forwarder |
| Chịu quy định pháp lý | Ít ràng buộc bởi các công ước quốc tế | Áp dụng công ước Hague, Hamburg… |
| Khả năng chỉnh sửa | Linh hoạt, thường miễn phí | Khó chỉnh sửa, thường mất phí nếu tàu đã chạy |
| Tính pháp lý / độ uy tín | Phụ thuộc vào uy tín của Forwarder | Cao hơn do do hãng tàu phát hành |
| Rủi ro | Cao hơn do phụ thuộc vào Forwarder | Thấp hơn nhờ sự kiểm soát chặt chẽ từ hãng tàu |
Một số lưu ý quan trọng:
- Một lô hàng không bắt buộc phải có cả HBL và MBL. Nếu chủ hàng làm việc trực tiếp với hãng tàu, chỉ có MBL được phát hành.
- Trong trường hợp hàng lẻ (LCL), một MBL có thể tương ứng với nhiều HBL do Forwarder phát hành cho từng chủ hàng nhỏ lẻ trong cùng container.
- Với hình thức giao nhận hàng ghép, Forwarder có thể gom hàng từ nhiều chủ hàng, phát hành nhiều HBL nhưng sử dụng duy nhất một MBL với hãng tàu để tiết kiệm chi phí.
4. Mẫu HBL và MBL tham khảo
Để giúp bạn hình dung rõ hơn, dưới đây là một số đặc điểm thường thấy trong mẫu House Bill of Lading (HBL) và Master Bill of Lading (MBL):
Mẫu House Bill of Lading (HBL)
Một HBL tiêu chuẩn thường bao gồm các thông tin:
- Tên người gửi (Shipper): Thường là chủ hàng – nhà xuất khẩu thực tế
- Tên người nhận (Consignee): Là người mua hoặc đối tác nhập khẩu
- Forwarder phát hành: Có logo và thông tin của công ty giao nhận (ví dụ: Eimskip Việt Nam)
- Cảng đi – cảng đến (Port of Loading – Port of Discharge)
- Tên tàu – số chuyến (Vessel/Voyage)
- Số container / Seal số
- Số lượng, mô tả hàng hóa, trọng lượng, thể tích
- Điều kiện giao nhận hàng (Terms): Có thể là “Freight Prepaid” hoặc “Freight Collect”
- Ngày phát hành vận đơn và chữ ký của Forwarder
Mẫu Master Bill of Lading (MBL)
Một MBL điển hình thường có:
- Tên người gửi (Shipper): Là công ty giao nhận tại nước xuất khẩu (Forwarder)
- Tên người nhận (Consignee): Là công ty giao nhận tại nước nhập khẩu
- Hãng tàu phát hành: Có logo hãng tàu như Maersk, ONE, CMA CGM, Evergreen…
- Thông tin hành trình: Tương tự HBL – gồm cảng đi, cảng đến, tàu và số chuyến
- Thông tin container, seal, số lượng, trọng lượng, mô tả hàng hóa
- Loại vận đơn: Có thể là bản gốc (Original) hoặc vận đơn giao hàng điện tử (Sea Waybill)
- Chữ ký của hãng tàu hoặc đại lý hãng tàu
✅ Lưu ý: Cả HBL và MBL đều có số vận đơn (Bill of Lading No.) riêng biệt. Khi đối chiếu thông tin chứng từ, cần đảm bảo sự nhất quán giữa hai vận đơn, đặc biệt khi làm thủ tục hải quan và nhận hàng tại cảng đến.
Thuật ngữ liên quan đến HBL trong xuất nhập khẩu
| Thuật ngữ | Giải thích |
|---|---|
| Shipper | Người gửi hàng – thường là chủ hàng thực tế trên HBL |
| Consignee | Người nhận hàng – thường là nhà nhập khẩu ghi trên HBL |
| Notify Party | Bên được thông báo khi hàng đến – có thể là nhà nhập khẩu hoặc bên thứ ba |
| Freight Prepaid | Cước tàu đã thanh toán tại cảng đi |
| Freight Collect | Cước tàu sẽ được thanh toán tại cảng đến |
| Original Bill of Lading | Vận đơn gốc – có thể chuyển nhượng, dùng để nhận hàng |
| Non-Negotiable Bill | Vận đơn không chuyển nhượng – dùng trong trường hợp đơn giản, uy tín cao |
| LCL (Less than Container Load) | Hàng lẻ – không đủ container, cần gom chung nhiều lô hàng nhỏ |
| FCL (Full Container Load) | Hàng nguyên container – một chủ hàng sử dụng trọn container |
| NVOCC (Non-Vessel Operating Common Carrier) | Công ty giao nhận không sở hữu tàu, có thể phát hành HBL |
Câu hỏi thường gặp
HBL là gì trong XNK?
HBL là viết tắt của House Bill of Lading – vận đơn do Forwarder phát hành khi nhận hàng từ người xuất khẩu để vận chuyển đến người nhập khẩu. Đây là chứng từ cần thiết trong quá trình làm thủ tục hải quan, thanh toán và nhận hàng.
MBL là gì trong xuất nhập khẩu?
MBL là viết tắt của Master Bill of Lading – vận đơn chủ do hãng tàu phát hành khi nhận hàng từ Forwarder để vận chuyển theo hợp đồng vận tải quốc tế.
Vận đơn thứ cấp là gì?
Vận đơn thứ cấp chính là HBL, do công ty giao nhận phát hành, thường được sử dụng khi chủ hàng làm việc thông qua một bên trung gian (Forwarder) thay vì trực tiếp với hãng tàu.
House Bill là gì?
House Bill là một tên gọi ngắn gọn của House Bill of Lading (HBL), hay vận đơn nhà, phát hành bởi Forwarder để xác nhận họ đã tiếp nhận và sẽ vận chuyển hàng hóa theo hợp đồng dịch vụ.
Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến HBL, MBL hay cần tư vấn giải pháp vận chuyển và lưu kho chuyên nghiệp, Eimskip Việt Nam – đối tác logistics đáng tin cậy của nhiều doanh nghiệp – luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn.
