Ngày 22/6/2025, Quốc hội Iran đã thông qua biện pháp đề xuất đóng cửa Eo biển Hormuz – tuyến vận tải chiến lược vận chuyển khoảng 20% lượng dầu thô tiêu thụ toàn cầu. Quyết định cuối cùng vẫn đang chờ phê duyệt từ Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran. Động thái này làm dấy lên những lo ngại sâu rộng về nguy cơ gián đoạn nguồn cung năng lượng toàn cầu và những tác động dây chuyền có thể xảy ra.
Xem thêm:
Eo Biển Hormuz: Vị Trí Chiến Lược Trong Thương Mại Năng Lượng
Eo biển Hormuz nằm giữa Iran và Oman, nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và Biển Arab. Tại điểm hẹp nhất, eo biển chỉ rộng khoảng 33 km, trong đó luồng hàng hải cho tàu thuyền qua lại mỗi chiều chỉ khoảng 3 km.
Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), trong năm 2024, khoảng 20 triệu thùng dầu thô mỗi ngày – tương đương 20% nhu cầu dầu toàn cầu – đã được vận chuyển qua eo biển này. Ngoài ra, một phần lớn khí đốt hóa lỏng (LNG) của Qatar, quốc gia xuất khẩu LNG hàng đầu thế giới, cũng đi qua đây.
Eo biển Hormuz là tuyến vận tải quan trọng đối với nhiều quốc gia thành viên OPEC như Saudi Arabia, Iran, UAE, Kuwait và Iraq. Phần lớn lượng dầu thô qua eo biển được vận chuyển đến các thị trường châu Á, trong đó Trung Quốc là một trong những khách hàng lớn nhất.
Khả Năng Phong Tỏa Và Những Tác Động Dự Kiến
Nếu Iran thực sự tiến hành phong tỏa eo biển Hormuz, hậu quả có thể ảnh hưởng sâu rộng đến thị trường năng lượng thế giới. Việc vận chuyển dầu, khí đốt và LNG qua khu vực này sẽ bị gián đoạn, dẫn đến nguy cơ tăng giá dầu, rủi ro lạm phát, và xáo trộn chuỗi cung ứng toàn cầu.
Sau các cuộc không kích gần đây của Mỹ vào ba cơ sở hạt nhân tại Iran, thị trường dầu thế giới đã phản ứng nhanh chóng với mức tăng giá hơn 2% ngay trong ngày 22/6. Các tổ chức như Goldman Sachs và Rapidan Energy Group dự báo rằng nếu eo biển bị phong tỏa trong thời gian dài, giá dầu thô có thể vượt 100 USD/thùng.
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích, bao gồm JPMorgan, nhận định khả năng Iran thực sự phong tỏa eo biển là thấp do hành động này có thể bị xem là hành vi gây chiến, dẫn đến những phản ứng quân sự từ Mỹ và các quốc gia liên quan. Mặc dù vậy, một số chuyên gia cảnh báo rằng thị trường hiện đang đánh giá chưa đầy đủ các rủi ro địa chính trị có thể xảy ra.
Phản Ứng Quốc Tế Và Vai Trò Của Các Bên Liên Quan
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã kêu gọi Trung Quốc – quốc gia nhập khẩu dầu lớn nhất của Iran – đóng vai trò tích cực trong việc ngăn chặn Iran thực hiện ý định phong tỏa. Theo số liệu của Kpler, Iran hiện xuất khẩu khoảng 1,84 triệu thùng dầu mỗi ngày, phần lớn sang Trung Quốc. Khoảng một nửa lượng dầu thô mà Trung Quốc nhập khẩu bằng đường biển có nguồn gốc từ khu vực Vịnh Ba Tư.
Ông Rubio nhấn mạnh rằng việc phong tỏa eo biển sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ đến Mỹ mà còn đến các quốc gia nhập khẩu dầu lớn khác, bao gồm Trung Quốc và các nước châu Á.
Trong khi đó, phía Iran khẳng định nước này có quyền áp dụng các biện pháp cần thiết để bảo vệ chủ quyền quốc gia, đặc biệt sau các vụ không kích gần đây. Iran cũng từng nhiều lần đề cập khả năng phong tỏa tuyến hàng hải này trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Mỹ và các đồng minh.
Lực lượng Hạm đội 5 của Hải quân Mỹ, đóng tại Bahrain, vẫn duy trì sự hiện diện quân sự nhằm đảm bảo an toàn hàng hải trong khu vực. Mỹ cho biết đang chuẩn bị các phương án ứng phó nếu Iran tiến hành các bước đi gây gián đoạn hoạt động thương mại qua eo biển Hormuz.
Những Bài Học Từ Lịch Sử Và Các Tuyến Đường Thay Thế
Eo biển Hormuz đã nhiều lần trở thành điểm nóng trong các cuộc xung đột khu vực và toàn cầu. Trong cuộc chiến Iran-Iraq (1980–1988), các vụ tấn công vào tàu chở dầu tại khu vực này từng làm gián đoạn nghiêm trọng hoạt động xuất khẩu dầu. Giai đoạn này được gọi là “Cuộc chiến tàu chở dầu”.
Trong những năm gần đây, một số quốc gia như Saudi Arabia và UAE đã đầu tư phát triển các tuyến đường ống vận chuyển dầu để giảm phụ thuộc vào eo biển Hormuz. Theo EIA, công suất dự phòng qua các tuyến này vào giữa năm 2024 vào khoảng 2,6 triệu thùng/ngày – con số này vẫn rất hạn chế so với khối lượng 20 triệu thùng/ngày đi qua Hormuz.
Nếu eo biển bị phong tỏa, phần lớn năng lực vận chuyển dầu thế giới sẽ không thể được bù đắp ngay lập tức, dẫn đến những tác động kinh tế dây chuyền toàn cầu.
Tác Động Đối Với Iran
Việc phong tỏa eo biển Hormuz cũng có thể tạo ra những rủi ro đối với chính Iran. Khoảng cách giữa lợi ích chiến lược và thiệt hại kinh tế là rất mong manh. Phần lớn dầu xuất khẩu của Iran cũng phải đi qua tuyến đường này. Nếu phong tỏa, Iran có nguy cơ làm gián đoạn nguồn thu ngoại tệ quan trọng, đặc biệt là từ thị trường Trung Quốc – đối tác mua dầu lớn nhất của nước này.
Một số chuyên gia cho rằng, việc phong tỏa eo biển có thể là một chiến lược gây sức ép về mặt chính trị, nhưng nếu kéo dài, đây sẽ là hành động gây tổn hại trực tiếp đến nền kinh tế Iran.
Kết Luận
Hiện tại, khả năng Iran thực sự đóng cửa eo biển Hormuz vẫn chưa được xác nhận. Tuy nhiên, ngay cả nguy cơ này cũng đã tạo ra những biến động đáng kể trên thị trường năng lượng thế giới.
Các bên liên quan – bao gồm Iran, Mỹ, Trung Quốc và các quốc gia nhập khẩu dầu lớn – đều có lợi ích gắn chặt với sự ổn định của tuyến vận tải này. Việc đối thoại và kiềm chế được đánh giá là cần thiết để tránh những kịch bản leo thang căng thẳng.
Trong bối cảnh địa chính trị khu vực Trung Đông luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro, các quốc gia và thị trường quốc tế vẫn đang theo dõi sát diễn biến, đồng thời chuẩn bị các phương án ứng phó nếu xảy ra tình huống bất ngờ.
>> Xem thêm:
