Theo quy định của tổ chức hàng hải thế giới, Bill of lading (B/L) chỉ được cấp sau khi tàu đã chạy. Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, có nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ vận chuyển (Forwarder) và những chủ hàng (Shipper) đang làm trái với quy định này. Vậy thì vấn đề này nên hay không nên? Những rủi ro nào phát sinh đối với các forwarder và shipper khi thực hiện việc cấp B/L trước ngày tàu chạy?
1. Nguyên nhân của Forwarder
Đối với Forwarder, có nhiều nguyên nhân dẫn đến hành vi này của đơn vị cung cấp dịch vụ vận chuyển, nhưng có hai nguyên nhân chính sau:
- Thiếu hiểu biết: Đó có thể là do sự thiếu hiểu biết đối với các quy định mang tính nguyên tắc về hàng hải, trường hợp này xảy ra đối với các nhân viên kinh doanh (salesman) mới ra trường hoặc đã có một ít kinh nghiệm. Nếu công ty không có qui trình kiểm soát nghiêm ngặt trong vấn đề cấp bill of lading và training nhân viên kinh doanh kĩ lưỡng về vấn đề này thì sẽ rất dễ xảy ra.
- Làm hài lòng chủ hàng: Nhân viên kinh doanh hoặc đơn vị cung cấp dịch vụ vận chuyển mặc dù đã hiểu rõ về nguyên tắc này nhưng vẫn cố tình làm với mục đích làm hài lòng hoặc chiều theo yêu cầu của chủ hàng (shipper). Hiện nay, vì lợi nhuận nên nhiều forwarder đồng ý cấp House bill gốc cho shipper trước ngày tàu chạy và đã tạo ra một tiền lệ xấu tiềm ẩn rất nhiều rủi ro đối với chính bản thân forwarder.
2. Nguyên nhân của Shipper
Đối với Shipper, theo quan điểm cá nhân, một số chủ hàng thường yêu cầu phát hành House bill gốc vì các lí do sau đây:
- Hợp thức hóa bộ chứng từ thanh toán: Chủ hàng có thể hợp thức hóa bộ chứng từ thanh toán và nộp cho ngân hàng để lấy tiền một cách nhanh chóng (ngay cả khi chưa đóng hàng). Đây là một hình thức chiếm dụng vốn của shipper đối với người mua hàng (consignee) và sử dụng tiền này để xoay vòng vốn cho mục đích khác của doanh nghiệp.
- “Khát vốn”: Một số chủ hàng bị “eo hẹp” hoặc quản lý dòng tiền không tốt nên thường xuất hiện hiện tượng “khát vốn” cũng sẽ yêu cầu các forwarder cấp House bill gốc trước ngày tàu chạy để lấy tiền trước. Trong thực tế ngành này, đã từng chứng kiến nhiều doanh nghiệp kéo cont về kho để cả nửa tháng và chịu tiền detention (phí lưu container) nhưng vẫn yêu cầu forwarder cấp House bill gốc trước cho họ để lấy tiền.
3. Rủi ro đối với các bên liên quan
Vậy thì rủi ro đối với các bên liên quan sẽ như thế nào? Xin nêu ra một ví dụ như sau để đánh giá:
Công ty A (shipper) bán một lô hàng trái thanh long tươi cho người mua tại Hàn Quốc (consignee) với điều kiện CIF (người bán sẽ lo khâu vận chuyển/book tàu và nắm quyền chủ động hoàn toàn về thông tin cũng như hành trình tàu) và hợp đồng mua bán với người mua qui định hình thức thanh toán là L/C at sight. Shipper yêu cầu forwarder cấp House bill gốc cho họ trước ngày tàu chạy. Khi đã có trong tay House bill gốc, shipper sẽ làm một bộ chứng từ cho khách hàng tại Hàn Quốc và thông báo hàng đã đóng và đã lên tàu (nhưng thực tế là vẫn chưa đóng hàng, container rỗng đang nằm tại kho). Sau đó, shipper nộp bộ chứng từ đầy đủ cho ngân hàng (trong đó bộ House bill gốc là quan trọng nhất) và yêu cầu thanh toán.
Có hai khả năng sẽ xảy ra sau đó:
- Shipper chiếm dụng vốn của Consignee và giao hàng trễ.
- Shipper nhận được tiền và “bốc hơi”, hàng thì không được giao cho Consignee. Cosignee mất tiền, cầm trên tay bộ House bill gốc nhưng không nhận được hàng.
Vậy đối với trường hợp thứ hai thì chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Câu trả lời là Consignee sẽ đệ đơn kiện ra tòa, khi đó Forwarder là người phải chịu hoàn toàn trách nhiệm cho bộ House bill gốc mà mình đã phát hành.
Vậy, việc cấp C/O trước ngày tàu chạy có nên không? Câu trả lời phụ thuộc vào việc đánh giá rủi ro và lợi ích của mỗi bên liên quan. Tuy nhiên, việc tuân thủ các quy định hàng hải là điều cần thiết để đảm bảo quyền lợi và tránh rủi ro không đáng có.
